Istnieje takie miejsce w Pruszczu / Praust, które przez wieki było najważniejszym punktem rozwijającej się miejscowości. Niestety, obecnie niewiele osób odważy się tam zaglądać.
Trudno się dziwić, ten obszar jest niedostępny.
To jedno z ostatnich miejsc, do których chcemy zaglądać.
Ponure, mroczne, pełne pułapek. Docierają tam tylko śmiałkowie.
Najprawdopodobniej kiedyś „wielkie jezioro SNUWSEE”, <snuw see>,
dziś urokliwy i pełen tajemnic bagienny teren.
Snuvsee/ Schleuse / Prauster Mühle & Schleuse –Prust/ Praust/ Pruszcz
Według przekazów z "Kroniki wsi Pruszcz" Wilhelma Hoffmana dowiadujemy się o jeziorze.
Znajdował się w okolicy "prausterskie Młyny i Śluzy".
Rzeka Radunia rozlewała się w sposób naturalny w okolicach współczesnej Faktorii Rzymskiej.
Gdy przybyli w te okolice Krzyżacy nad kanałem Starej Raduni, mógł stać już młyn.
Jezioro zwane Wielkim, nazywało się Snuwsee, Snuw see.
Tereny Wisły regulowane były już w 1288 roku, za pomocą potężnych wałów.
Mistrz krajowy Meinhard von Querfurt
 |
| The Master Hermann von Salza and Meinhard von Querfurt. Draft of paintings at the Marienburg |
https://pl.wikipedia.org/wiki/Meinhard_von_Querfurt
osuszył bagnistą nizinę za pomocą rowów odwadniających i uzyskał żyzną ziemię żuławę.
Radunię wzmocniono wałami w kierunku Krępca i połączono z Motławą.
 |
| Mapa dawnych Żuław. |
Pierwsza źródłowa wzmianka o Prust / Prustsze pochodzi z 1307 roku.
Podczas brawurowej akcji w 1308 roku miasto Gdańsk przejął
Zakon Krzyżacki.
W 1309 roku zapadła decyzja utworzeniu komturstwa,
administracyjnej jednostki państwa zakonnego w Prust/ Praust.
Kładziono ogromny nacisk na przebudowę gospodarczą.
 |
| Rzeka Radunia |
 |
| Rzeka Radunia |
Około 1333 roku
Jordan von Vehren
< ?!! Jordan von Veken, 1333 Juni 2/3 – 1334 Nov. 10>
https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=JORDAN_von_VEHREN
zatwierdza decyzje, która zmienia całkowicie dotychczasowe spokojne miasto w plac budowy.
Krzyżacy przybywają w okolice starego młyna "Wielkiego jeziora Snuvsee".
Rozdzielają w tych rejonach Radunię (Stara Radunia, kanał Nowej Raduni)
Powstają nowe młyny i zapewniają obronę militarną.
Delta Raduni, Stara i Nowa Radunia, Juszkowo
Naturalne koryto rzeczne od Juszkowa do Praust. Rejon młyński po utworzeniu kanału Nowej Raduni.
Fragment mapy z 1780 roku “Carte Topographique des Environs de Danzic
Powstał pomysł o poprowadzeniu krystalicznej wody wzdłuż wzgórz o Gdańska, któremu brakowało wody pitnej.
Dodatkowo różnica poziomu rzeki ma być wykorzystana do napędzania młynów.
W stronę Gdańska, przez środek Praust, wybudowano przekop
Nowa Radunia. Radaune
Nad wielkim jeziorem Schnuwsee pojawiają się potężne zapory, warownia, stawy rybne.
Koryto rzeczne Starej Raduni zostaje rozdzielone.
 |
| Fragment mapy z 1871 roku “Karte der Umgegend von Danzig” |
Najważniejsze miejsce na mapie w rozwijającej się miejscowości
to MŁYN
i czasami kościół.
Prauster Muhle and Schluse
https://praust.wordpress.com/2017/02/21/prauster-muhle/
Prauster Muhle and Schluse nad uregulowanym jeziorem Schnuwsee staje się
najważniejszym miejscem, o który podczas każdego najazdu obcych wojsk
na Gdańsk, walczy się zaciekle do ostatniego rycerza.
Bycie młynarzem to prestiż, a często niebezpieczeństwo.
Terenu na różnych odcinkach kanału broniły basteje.
Najsłynniejsza z nich miała znajdować się w okolicy kościoła ewangelickiego.
Powstały tutaj potężne stawy rybne, które dopiero niedawno zbagrowano.
 |
| Mapa z terenem osuszonego rejonu, stawów rybnych. Fragment z 1981 roku Pruszcza Gdańskiego |
Wdzierając się w ten niedostępny teren, stworzono plac kultury i
zagospodarowano część ścieżek.
Minęły setki lat.
Ciekawostki historyczne interesują przede wszystkim pasjonatów, ale okazuje się, że nie tylko. Niektóre historie fascynują i Was, drodzy czytelnicy.
Mamy nadzieję, że zainteresuje Was opowieść, dla której punktem wyjścia była pewna kartka pocztowa…
Na jednym z portali aukcyjnych pojawiła się pocztówka z Praust, datowana na rok 1906.
Niby nic nadzwyczajnego – grafikę, która znalazła się na kartce znaliśmy już wcześniej,
z publikacji internetowych. Przynajmniej tak nam się wydawało…
Pan Piotr Wójcik zauważył coś niesamowitego.
Pan Piotr Wójcik:
Jednym z najlepszych materiałów źródłowych do analizy historycznej są pocztówki.
 |
| Praust pocztówka grusówka z ok.1906 roku. |
Zdjęcia lub obrazy tam umieszczone są dokładnie i czytelnie opisane.
Wydaje się, że te z naszego Pruszcza zostały już dokładnie zbadane a obiekty rozpoznane.
 |
| Cafe Schwedland |
W publikacjach, które znam Schwedland została umiejscowiona tam gdzie obecnie znajduje się Urząd Miasta a przed wojną dom kupca Stanitzkiego, właściciela sklepu z artykułami monopolowymi.
 |
| Przybliżenie pocztówki na rejon Urzędu Miasta |
Oglądając wielokrotnie ową pocztówkę miałem wątpliwości czy ten budynek stał w centrum ówczesnego Praust.
Wprawdzie oba budynki stoją prostopadle do kanału Raduni i można znaleźć pewne podobieństwa to budynek przy obecnej Grunwaldzkiej posiadał białą lub jasną elewacją a ten jest w całości z czerwonej cegły. Poza tym Schwedland miała stać na działce w pobliżu młyna a z analizy przedwojennych map na pewno w tym miejscu młyna nie było.
W publikacji Pierwszy był Pruszcz Jacka Ciarkowskiego czytamy o pożarze z 1895 roku który doszczętnie zniszczył budynek młyna oraz częściowo pozostałe zabudowania. W obliczu zniszczeń, dotychczasowy dzierżawca miał zrezygnować z dzierżawy. Zarząd parceli przejął mistrz śluzowy Ernst Neumann, jednak nie podjął się odbudowy młyna.
Parcela została wydzierżawiona Karlowi Schwedland, z przeznaczeniem na letnią restaurację.
Z kroniki Hoffmanna: :
Das Jahr 1895 begann mit einen großen Brande auf dem Mühlengründstück, welchen die Mühle selbst zum Opfer fiel, während das Wohnhaus und das Wirschaftsgebäude von Feuer verschont wurden; infolge es Brandes gab der bisherige Mühlenpächter Lutz die Pachtung auf und verzog nach Ruckoschin. Die Verwaltung des Mühlengrundstück übernahm vorläufig der Schleusenmeister Ernst Neumann.(Die Mühle ist nicht wieder aufgebaut worden; das Mühlengrundstück wurde 2 Jahre später als Sommerrestaurant an Herrn Karl Schwedland verpachtet.
W książce Historia Pruszcza Gdańskiego czytamy o restauracji letniej Schwedlanda na terenie dawnego młyna działającej od 1897 roku.
I właśnie o tym budynku z poniższych pocztówek moim zdaniem jest mowa:
 |
| Cafe Schwedland w rogu Pocztówka tzw. grusówka wysłana w roku 1901: |
Kilka dni temu na aukcji internetowej ukazała się mało znana pocztówka z ówczesnego Praust wysłana w 1906 roku.
Daje ona nowe światło na Cafe Schwedland.
W swojej kronice Hoffmann pisze:
Działka młyńska wraz z restauracją letnią przejęte zostały 1 kwietnia 1903 roku w dzierżawę przez pana Ottona Kalina.
Cafe Schwedland to ten sam budynek co Cafe Kalin!.
Dowodem tego jest właśnie poniższy obraz:
Jak długo Cafe Kalin działała trudno będzie ustalić, natomiast potwierdzenie miejsca znajdujemy w Adressbuch-u z 1927 roku:
Rodzina, być może dzieci Ottona mieszkały jeszcze w latach 20-tych pod adresem
An der Schleuse 1 ( Przy śluzie 1).
Ernst wykonywał zawód młynarza a Otto dozorcy , zapewne w powstałej w tym miejscu w 1921 elektrowni wodnej.
Budynek Cafe Schwedland ( Kalin) przetrwał do dnia dzisiejszego, znajduje się przy kanale Raduni na terenie Faktorii i znany jest pewnie wielu Pruszczanom:
Rożne informacje na temat młyna i Schwedland, młyna etc.:
TERENY MŁYŃSKIE:
Prauster Mühle & Schleuse/ Cafe Schwedland/ rozlewisko Wielkiego jeziora Snuwsee
1 Prauster Mühle & Schleuse/ Cafe Schwedland/
2 Styk rzeki Radunia oraz kanału Nowa Radunia
 |
| Fragment mapy z 1908/1925 |
Rejon dzielnicy ziemia młyńska & śluzy:
 |
| PRAUST 1833 rok |
 |
| Ziemia młyńska 1860 rok |
 |
| Ziemia młyńska 1860 rok |
Elektrownia I I II PRUSZCZ GDAŃSKI:
https://web.facebook.com/pg/Ocalic.od.zapomnienia.Praust/photos/?tab=album&album_id=2009674645923853
Elektrownia Pruszcz I
https://web.facebook.com/Ocalic.od.zapomnienia.Praust/posts/2012850582272926
Było/ jest:
https://praust.wordpress.com/2016/02/26/praust-pruszcz-gdanski-bylo-jest/
Podczas ostatnich prac remontowych zapadła się piwnica dawnego Schwedland.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podziemia pamiętają czasy krzyżackie.
O tym zadecydują archeolodzy. Również o tym, czy budynek może być wpisany do rejestru zabytków.
Źródła:
Allegro.pl
Pierwszy był Pruszcz –Jacek Ciarkowski, Monika Ambros-Zezula
Kronika wsi Pruszcz – Wilhelm Hoffmann
Historia Pruszcza Gdańskiego do 1989 roku – pod red. B. Śliwinskiego
Opracowania własne.
Warto zajrzeć:
BEATA MOŻEJKO (Gdańsk), BŁAŻEJ ŚLIWIŃSKI (Gdańsk)
O POCZĄTKACH BUDOWY KANAŁU RADUNI W GDAŃSKU
W XIV WIEKU
http://www.zapiskihistoryczne.pl/files/issues/ef67c5b70f3dc157006448439dd5cd5b_ZH_2012_2_Mozejko_Sliwinski_2N.pdf
-----
https://praust.wordpress.com/tag/jordan-von-vehren/
https://praust.wordpress.com/tag/rusocin/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kana%C5%82_Raduni
https://www.gedanopedia.pl/?title=KANA%C5%81_RADUNI
https://praust.wordpress.com/2018/06/01/feldbahn-kleinbahn-praust/
----
Zmiany sieci hydrograficznej w Pruszczu Gdańskim na przestrzeni wieków
Agnieszka Soboń Uniwersytet Gdański
Wydział Oceanografii i Geografii
-----
https://praust.wordpress.com/2016/05/07/698/
Kalin;Ernst;Müller;An der Schleuse 1
Kalin;Otto;Wächter;An der Schleuse 1
Schwedland;Margarete;;Dirschauer Straße 7
Schwedland;Minna;Eigentümerin;Dirschauer Straße 7
https://books.google.pl/books?id=92FKLGkh7toC&pg=PA298-IA2&dq=ZAMKI+KRZYZACKIE+PRUSZCZ&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj15eL1jLHeAhWvwosKHUSVCp4Q6AEIKTAA#v=onepage&q=ZAMKI%20KRZYZACKIE%20PRUSZCZ&f=false
I na sam koniec jeszcze jedna ciekawostka związana z prezentowana kartką.
Różniła się także takim szczegółem.
Różniła się także takim szczegółem.
Ostatnio ukazała się trzecia kartka z tej samej serii:
Tym razem zmieniona grafika Dworca Praust.
Wydana u Lemańczyka w Praust.
Legendy prausterskie:
Młyny i śluzy, SCHWEDLAND, jezioro Snuwsee
https://praust.wordpress.com/2018/10/31/cafe-schwedland-snuwsee-praust/
https://praust.wordpress.com/2017/02/21/prauster-muhle/
Klasztor nad jeziorem trzcinowym Rohrsee
https://praust.wordpress.com/2018/04/01/klasztor-nad-jeziorem-trzcinowym-rohrsee/
Prauster Burg- pruszczańska warownia.
https://praust.wordpress.com/2018/03/18/prauster-burg-pruszczanska-warownia/
Basteje
https://praust.wordpress.com/tag/basteje/
https://web.facebook.com/notes/ocali%C4%87-od-zapomnienia-praust/uwagi-o-dziejach-pruszcza-gda%C5%84skiego-w-%C5%9Bredniowieczu/2017976251760359
Kościół krzyżacki:
https://praust.wordpress.com/2017/02/02/brama-cmentarna-praust/
